Sipagetti

Yaşıtım insanlar arasında sanıyorum herkesin şahsına ait, sevgiyle baktığı, yanından ayırmadığı ilk elektronik eşyası Walkman'dir. Düşünün onunla kaç yıl geçirdiğinizi. Yaşça daha genç okurlarımız bunu anlayamayabilirler ancak eskiden alınan televizyonlar, radyolar, araba teypleri, Walkman'ler uzun yıllar boyunca kullanılırlardı. Evet, onların da ömürleri tükenirdi, fakat bir çoğu kendini tamircilerin raflarında bulur, başka bozulan cihazların tamir edilmelerinde yedek parça olarak kullanılırlar, başka elektroniklere hayat verirlerdi.

Günümüzde yaşanan aşırı hızlı tüketim, bazı "gelişmiş" ülkelerin halklarının farkında olmadığı bir sonucu da beraberinde getiriyor. Sitemizde kendi yorumlarımıza yer vermeyi tercih etmeyip, yalnızca sizi bilgilendirmek istediğimizden, bu yazımda "insanlık nereye gidiyor?" sorusuna cevap vermeye çalışmayacağım.

Agbogbloshie, Accra, Ghana

Her yıl yaklaşık 50 milyon ton elektronik eşya çöpe atılıyor. Ve her yıl milyonlarca ton cep telefonu, laptop, tablet, elektronik oyuncaklar, fotoğraf makineleri, kameralar kullanılıp eskitildikleri topraklarda değil de gelişmemiş ya da gelişmekte olan ülkelere, kimi zaman parası neyse verilerek, yığılıyor. Buralarda yaşayan insanların, bu eski cihazların içlerinden çıkan diyotları, transistörleri, LED'leri söküp başka cihazları tamir etmek gibi bir gayeleri de yok. Bu elektroniklerden, en kolay yoldan para kazanmak için derhal satabilecekleri ürünler çıkarmaya çalışıyorlar. Peki bu hemen satılabilecek ürünler neler mi? Gümüş, bakır ve altın...

1 milyon adet cep telefonu içerisinde toplam olarak yaklaşık 35 kg kadar altın bulunuyor. Bu da kabaca 1.4 Milyon USD değerinde altın demek. Böylesi bir meblağ da tabi ki yoksullukla mücadele etmeye çalışan ülkelerin ekonomisi için önemli. Fakat neyin pahasına?

Maalesef bu ülkelerde uygun bir geri dönüşüm yöntemi kullanılmıyor. Değerli metallerin elektroniklerden ayrılması için yakma işlemi uygulanıyor ve bu da elektronikler içerisinde bulunan kurşun, cıva, kadmium, arsenik gibi sağlığa oldukça zararlı maddelerin doğaya salınması ile neticeleniyor. Bu işte çalışan insanlar erken yaşta sağlık sorunları yaşıyor ve birçoğu da maalesef hayatını kaybediyor.

Çin'in elektronik çöplüğü şehri Guiyu'da, çocukların 80%'inin kanında sağlığa zararlı miktarda kurşun tespit edildiği biliniyor. Buna rağmen, tüm geçim kaynağını çöplük olma üzerine temellendiren 150.000 nüfuslu bu şehre her gün 15.000 ton elektronik çöp yağmaya devam ediyor.

Hindistan hem en çok elektronik çöp üretip hem de en çok "geri dönüştüren" ülkeler arasında. Delhi'nin hemen dışındaki kasabalarda dahi, elektronik devreler önce yakılarak parçalarından ayrılıyor. Bakır ve pirinç parçalar içlerinden çıkartıldıktan sonra asit solüsyonuna daldırılarak içlerindeki altına erişilmeye çalışılıyor. Bu esnada açığa çıkan zehirli gazlar solunduğunda, ki solunuyor, sağlığa çok büyük zarar veriyor.

Bu durumun bir de üretici ülkeler üzerinde etkisi var. Bu değerli metallerin madenlerden çıkartılması da başlı başına doğaya zarar veren bir proses ile gerçekleşiyor; hava kalitesi düşüyor ve su kaynakları kirleniyor. Her geçen gün artan elektronik talebimiz ile koloni kurup başka gezegene gidinceye kadar tek evimiz olan Dünya'mızı dört bir yandan kirletiyoruz. Ama güzel şeyler de olmuyor değil. Gelişmiş ülkeler her geçen yıl modern yöntemler ile yapılan geri dönüşüm işlemine daha çok bütçe ayırıyorlar. Avrupa ülkeleri arasında İngiltere, İsveç ve Norveç gibi bir kaç ülkede 50%, Almanya'da 40% geri dönüşüm oranları yakalanabiliyor. Bu değerlerin 2008 yılında 20-30% aralığında olduğu düşünülecek olursa, bu konuda bir farkındalık ve sorumluluk geliştiği görülebilir.

Ben şahsen eskiyen elektronik eşyalarımı ileride bir gün işime yarar diye saklıyorum. Bir çoğunuzun da benim gibi Allahlık laptop'ını çocuk ileride kullanır diye sakladığına eminim. Bu bağlamda, bu konuda ülkemizin karnesinin pek de fena olmadığı kanaatindeyim. Bu arada, "Başlıkta CRT Monitör dendi, ben o yüzden geldim, fakat akıbetinden bahsedilmedi.." diye düşünüyor olabilirsiniz. Monitörünüz güvenli ellerde, içinde bulunan metallerin güvenli olmayan yöntemlerle çıkartılması için bekliyor. Daha detaylı bilgi için, CRT Monitörlerin geri dönüşümü hakkında Sayın Mesut Çiftci ve Sayın Buğra Çiçek tarafından kaleme alınmış bu makaleye göz atabilirsiniz.

Eskiyen Elektronik Eşyaların Akıbeti (CRT Monitörüme Ne Oldu?)

Benzer Makaleler